100 jaar Huisvesting Heist & Putte

Drie jaar na het einde van de 1ste wereldoorlog, in 1921, wordt de achturendag en de 48-urenweek ingevoerd en verleent de Belgische regering het stakingsrecht aan de vakbonden. Het is op 18 april van dat jaar 1921 dat de Belgische Staat, de provincie Antwerpen, de gemeenten van de huidige fusiegemeente Heist-op-den-Berg, de gemeente  Putte en een aantal privé-investeerders samenkomen om de ‘Maatschappij voor goedkope woningen en woonvertrekken van het kanton Heyst-op-den-Berg’ op te richten. Het bood  een oplossing om ook minder begoede gezinnen te voorzien van een aangename en gezonde woning. In de beginperiode, van 1921 tot 1945, werden maar liefst 141 woningen gebouwd waaronder de oude tuinwijken in Heist-op-den-Berg en Putte ... het begin van een mooi verhaal!

Meer huisvesting creëren
Om te beantwoorden aan de woningnood na de Eerste Wereldoorlog werd in het centrum van Heist-op-den-Berg, rond de Eugeen Woutersstraat, de Oude Tuinwijk opgetrokken. Ondanks heel wat veranderingen door de jaren heen zijn de huisjes ook vandaag nog heel herkenbaar als je over de Heistse ‘voddenmarkt’ loopt. In Putte kreeg de Oude Tuinwijk  vorm onder het goedkeurend oog van Dr. Romain Laenen (1862 - 1931), dokter en politicus in Putte en als bezieler en stichter ook de eerste voorzitter van de  huisvestingsmaatschappij. Tussen de huidige Pachtersdreef, Daliastraat, Waverlei en Dr. Laenenstraat, werden 34 degelijke en gezonde woningen gebouwd met een nogal aparte  bouwstijl volgens Engels model.

In de jaren nadien werden op heel wat locaties in de regio woningen bijgebouwd om tegemoet te komen aan de grote bevolkingsgroei en woningnood. Denk maar aan de Lodewijk  Liekenswijk en Moretuswijk in Heist-op-den-Berg, het Molenveld in Peulis, de nieuwe Tuinwijk in Schriek, de Meutterswijk in Itegem, ... De huisvestingsmaatschappij zit ook  vandaag niet stil. Naast het onderhoud van hun patrimonium gaan ze steeds op zoek naar kansen om hun gebouwen en wijken te verbeteren en om nieuwe projecten op te starten. “Stoppen doet het echter nooit! Als huisvestingsmaatschappij ben je immers nooit klaar,” vertelt Greta Verschoren, tot voor kort het langst zetelende lid van de Raad van Bestuur  van de Huisvestingsmaatschappij.

Een (h)echte gemeenschap
De kinderen van de Tuinwijk hadden het echter niet altijd makkelijk. “Op school en later ook op café werden we vaak gepest en vies bekeken. Omdat we in een sociale woning  woonden, werden we aanzien als crapuul,” herinnert Germana De Smet zich, “Opgeven stond echter niet in ons woordenboek en uiteindelijk ben ik altijd heel gelukkig geweest dat  ik er mocht wonen.” Een van haar dierbaarste herinneringen is Tuinwijk Kermis. Dat was in die tijd de grootste kermis in de regio met botsauto’s, een gocart-race, een rups, paarden, ... en een tent waar er gedanst werd en waar Stan Verbeeck speelde met zijn orkestje. Zelfs Will Tura is er ooit komen zingen. Het was het hoogtepunt van het jaar voor  de wijkbewoners die er van vrijdag tot maandag elk vrij moment spendeerden. Tijdens dat weekend zag je pas hoe ongelooflijk hard de mensen van de wijk aan elkaar hingen.“

Ook oud-commissaris Hugo Beyens, die van zijn prille jeugd tot aan zijn huwelijk in de Lodewijk Liekenswijk van Heist-op-den-Berg woonde, waar ook de Landbouwdag een  tijdlang doorging, koestert mooie herinneringen aan de samenhorigheid in de wijk. “Het leven speelde zich af rond het pleintje waar de meest kroostrijke gezinnen woonden. De  kinderen trokken er altijd met elkaar op, we speelden samen, gingen altijd met z’n allen te voet of met de fiets naar school, bouwden kampen waar we ook bleven slapen en zaten  al eens in de appel- en perenbomen van Jef Vaes waar we de hond achter ons aan kregen. De volwassenen trokken samen naar de Bergstraat of De Bos om iets te gaan drinken,  zongen samen en voerden gesprekken in het buurtwinkeltje bij ‘Sjolle’. In die tijd hadden ook nog niet veel mensen een tv in huis. Diegenen die dat wel hadden konden dan ook  regelmatig volk verwachten. Soms zaten we met wel 20 kinderen op de grond naar Nonkel Bob en Tante Terry, Ivanhoe en de Texas Rangers te kijken. De volwassenen keken er  naar Schipper naast Mathilde en vroegere amusementsprogramma’s.”

Rosa Van Roy die in de Astridlaan in Putte woont, vond het altijd leuk en rustig wonen in de woonwijk. “Iedereen kende hier iedereen,” vertelt ze, “De kinderen speelden samen op  straat en mochten vaak al wel eens wat langer opblijven terwijl de volwassenen toekeken. De mannen stond meestal samen te praten over de voetbal en ook de vrouwen babbelden onder elkaar over alledaagse dingen.”

“De Moretuswijk was een levendige wijk met tal van activiteiten,” vertelt Florentine Wuyts, jarenlang de mater familias en ‘interieurverzorgster’ van de maatschappij maar ook  bewoonster van de wijk en bezielster van de chalet, “Iedereen hing er echt aan elkaar en als er iets te doen was, was het altijd feest. Een avondcriterium, loopkoers,  kinderanimatie of de jaarlijkse Moretusfeesten, ... er kwam altijd veel volk op af.”

Gezonde mix van sociale en privéwoningen
De grondreserves die de maatschappij in het 100-jarig bestaan verworven heeft, raken stilaan uitgeput. De goed gelegen gronden zijn inmiddels ontwikkeld en het wordt ook steeds moeilijker om er nieuwe aan te kopen, niet alleen omdat ze schaarser worden maar ook door de concurrentiestrijd met de reguliere markt. Daarom wordt er steeds meer ingezet  op kleinere inbreidingsprojecten, projecten die het toelaten om een gezonde mix te maken tussen sociale woningen en privéwoningen. Het creëert een diversiteit aan mensen en  heel vaak zijn de sociale woningen niet te onderscheiden van de andere woningen in de buurt. In tegenstelling tot de grotere projecten van vroeger vervallen de huurders hier wat  meer in de anonimiteit en dat is een goede zaak. De stempel die ze vroeger vaak kregen, valt daardoor weg.

Een inclusieve maatschappij
Doorheen de jaren werden er ook samenwerkingen opgezet met derden waaruit heel wat mooie projecten ontstaan zijn. Joris Welters, voorzitter van de huisvestingsmaatschappij  van 1983 tot 1995, vertelt dat in de jaren ’80 en ’90 weinig budgetten vrijgemaakt werden in onze regio door de Nationale Maatschappij voor Huisvesting. Er moest dus enige creativiteit aan de dag gelegd worden en zo werd er samengewerkt met onder andere het OCMW, de Provincie, de Huntingtonliga en ook met Ten Kerselaere waar een uniek  project gerealiseerd werd. Aan het woonzorgcentrum werden woningen gebouwd voor bejaarde echtparen waarvan een van de twee zwaar hulpbehoevend was. Ze konden er samen wonen en gebruik maken van de medische faciliteiten van het woonzorgcentrum.

Ook vandaag worden voor een aantal nieuwe projecten samenwerkingen aangegaan met externe partners, vaak zorginstellingen. Er wordt steeds meer rekening gehouden met mensen met een handicap of bejaarden. Een mooie tendens naar een meer inclusieve samenleving. Denk maar aan het project aan de Werftsesteenweg (Heist-station) in samenwerking met Nethedal, een dagcentrum voor volwassenen met een beperking. Al geruime tijd was deze zorginstelling op zoek naar een plek om 24/24 opvang te voorzien voor mensen met een beperking. Samen met de maatschappij wordt er momenteel een gebouw opgetrokken waarin enerzijds 12 kamerwoningen, gemeenschapsruimten, een  tuinzone, fietsenberging en parkeergelegenheid gerealiseerd zullen worden voor Nethedal en anderzijds 6 sociale huurappartementen.

Een sociale huisvestingsmaatschappij
Daar waar de huisvestingsmaatschappij eerder een bouwmaatschappij was, is ze doorheen de jaren geëvolueerd naar een woonmaatschappij waar het sociale aspect steeds  belangrijker geworden is. Om die sterke sociale rol kracht bij te zetten werd er een sociale dienst opgezet die op korte tijd is uitgegroeid tot een onmisbare schakel in de werking  van de huisvestingsmaatschappij. Er wordt een band opgebouwd met de bewoners en ze krijgen ook een stem tijdens regelmatige bewonersvergaderingen. Door te luisteren naar  bewoners voelen ze zich meer betrokken en is het makkelijker om sneller in te spelen op de dingen die mogelijk beter kunnen in de wijken en appartementsgebouwen. Er worden  bovendien ook initiatieven genomen om het samenleven te bevorderen. Veerle Onsea, momenteel het langst zetelende lid van de Raad van Bestuur deed al vaak een babbeltje met  de bewoners en merkt dat ze over het algemeen allemaal heel tevreden zijn, “Ik ben fier op de gerealiseerde projecten en vooral op het sociale en menselijke karakter van de  maatschappij.”

De huisvestingsmaatschappij heeft een heuse transformatie doorgemaakt, van bouwheer pur sang naar bouwheer met een hart. De opkomst van nieuwe woonvormen zoals  cohousing en kangoeroewonen, zorgnoden die beantwoord moeten worden en jonge gezinnen de kans geven om te wonen in een mooie omgeving, ... het zijn uitdagingen waar  een passend antwoord op geboden moet worden.

De toekomst,een woonmaatschappij
De toekomst is er alvast een van schaalvergroting en samenwerking tussen verschillende actoren. Op het grondgebied Heist-op-den-Berg zijn momenteel nog andere  huisvestingsmaatschappijen actief. Zonnige Kempen, voor de gemeentefusie al actief in de deelgemeente Booischot en Pijpelheide, beheert er een heel aantal woongelegenheden. De huisvestingsmaatschappij had er wel enkele woningen waarvan eentje alom bekend werd omdat deze voormalige sociale woning dienst deed als Dierenmuseum ’t Oud  Kempisch Dorp vol met opgezette natuurpracht. Na de fusie werd er het akkoord gemaakt dat de ene actief bleef in deelgemeente Booischot en Pijpelheide en de andere in de  overige deelgemeenten.

Kleine Landeigendommen Mechelen zet in op sociale koopwoningen maar ook koopkavels voor mensen met een bescheiden inkomen. De Rashoevewijk in Heist-Goor is een van  de bekendste wijken die zij in onze gemeente gerealiseerd hebben. Sociaal verhuurkantoor Onderdak tenslotte is dan weer actief op een ander segment. Zij huren bij particulieren  en zorgen ervoor dat het pand voor een redelijke prijs verder verhuurd wordt aan personen met een bescheiden inkomen. Kortom, elk van deze actoren heeft zijn specifieke taken  en vooral kennis. In de toekomst zullen al deze taken verzameld worden onder een nieuwe koepel, de woonactor. Een hele uitdaging, zowel naar patrimonium, beheer maar ook  naar kennis en samenwerking. Het worden nog een boeiende volgende 100 jaar.